مکانیسم ماشه فعال شد!!+12 نکته کلیدی در مورد مکانیسم ماشه🟢

بریتانیا، فرانسه و آلمان تهدید کرده‌ اند که «مکانیسم ماشه» را برای بازگرداندن تحریم‌ های سازمان ملل علیه برنامه اتمی تهران که تحت توافق هسته‌ ای رو به زوال ۲۰۱۵ ایران لغو شده بودند، فعال خواهند کرد. این سه کشور – که با نام E3 شناخته می‌ شوند – در حال بررسی فعال کردن این مکانیسم هستند. مگر اینکه ایران با محدود کردن برنامه هسته‌ ای خود و از سرگیری همکاری با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی (IAEA) موافقت کند. در این مقاله می خواهیم مکانیسم ماشه را به طور کامل برای شما توضیح بدهیم.

مکانیسم ماشه یا اسنپ بک چیست؟

قدرت‌ های غربی و اسرائیل مدت‌ هاست تهران را به تلاش برای دستیابی به سلاح‌ های هسته‌ ای متهم می‌ کنند، ادعایی که ایران آن را رد می‌ کند. خبرگزاری فرانسه در حالی که تهران با قدرت‌ های اروپایی برای مذاکرات در ژنو دیدار می‌ کند، توضیح می‌ دهد که «مکانیسم ماشه» چگونه کار می‌ کند.

در سال ۲۰۱۵، E3 به همراه ایالات متحده، چین و روسیه یک توافق هسته‌ ای تاریخی با ایران امضا کردند. این توافق که رسماً با عنوان برنامه جامع اقدام مشترک (JCPOA) شناخته می‌ شود، شاهد لغو تحریم‌ های بین‌المللی علیه ایران توسط سازمان ملل در ازای محدودیت‌ هایی بر برنامه هسته‌ ای تهران بود. این توافق به اتفاق آرا توسط شورای امنیت سازمان ملل متحد تحت قطعنامه ۲۲۳۱ تصویب شد.

دولت باراک اوباما، رئیس جمهور وقت، به دستیابی به بندی در توافق افتخار می‌ کرد که به آن اجازه می‌ داد در صورت عدم پایبندی ایران به توافق، تمام تحریم‌ ها را دوباره اعمال کند یا به اصطلاح «اسنپ بک» کند. نگار مرتضوی، تحلیلگر مرکز سیاست بین‌الملل، به خبرگزاری فرانسه گفت: «این یک اقدام منحصر به فرد شورای امنیت است که قبلاً استفاده نشده و پس از فعال شدن، قابل بازگشت نیست.»

نتیجه ی مکانیسم ماشه چیست؟

هر کشوری که در این توافق «شرکت می‌ کند» می‌ تواند در صورتی که تشخیص دهد یکی دیگر از شرکت‌کنندگان به طور قابل توجهی از رعایت توافق سر باز زده است، شکایتی را به شورای امنیت ارائه دهد. این اعلان، یک بازه زمانی ۳۰ روزه را آغاز می‌ کند که در آن شورا باید قطعنامه جدیدی را تصویب کند که رسماً تحریم‌ های توافق شده در قطعنامه ۲۲۳۱ را لغو کند.

اگر شرکت‌کننده‌ ای که شکایت اولیه را صادر می‌ کند، بخواهد تحریم‌ ها را دوباره برقرار کند، می‌ تواند قطعنامه جدید را وتو کند و به این ترتیب به طور خودکار «اسنپ بک» را فعال کند. فرصت فعال‌سازی این سازوکار در ۱۸ اکتبر به پایان می‌ رسد . پس از آن تحریم‌ های سازمان ملل به طور دائم لغو می‌ شوند . اما به گزارش فایننشال تایمز، اروپایی‌ ها پیشنهاد داده‌ اند که این مهلت به تعویق بیفتد.

سه کشور اروپایی در نامه‌ ای به سازمان ملل در اواسط ماه اوت، ایران را به دلیل نقض چندین تعهد برجام، از جمله افزایش ذخایر اورانیوم به بیش از ۴۰ برابر سطح مجاز تحت این توافق، مورد انتقاد شدید قرار دادند. وزرای امور خارجه فرانسه، بریتانیا و آلمان در این نامه نوشتند: “ما آماده‌ ایم… عدم اجرای قابل توجه تعهدات برجامی ایران را به اطلاع برسانیم” و بنابراین آماده‌ ایم تا قبل از ۳۱ اوت “مکانیسم ماشه را فعال کنیم”. این مسئله روی تمام روابط ارزی و غیر ارزی و راه های مهاجرت به آمریکا تاثیرگذار خواهد بود.

نکته

با فعال‌سازی بند “ماشه” تا اواخر ماه اوت، این روند قبل از اینکه روسیه، که از زمان حمله به اوکراین در سال ۲۰۲۲ به ایران نزدیک‌تر شده است، ریاست دوره‌ ای شورا را در ماه اکتبر به دست بگیرد، تکمیل می‌ شود. توافق هسته‌ ای که به سختی در سال ۲۰۱۵ به دست آمده بود، از زمانی که ایالات متحده، در دوران ریاست جمهوری اول دونالد ترامپ، در سال ۲۰۱۸ از آن خارج شد و تحریم‌ ها را علیه ایران دوباره اعمال کرد، به حال خود رها شده است.

پس از خروج ایالات متحده، تهران به تدریج از تعهدات خود ذیل این توافق‌نامه فاصله گرفت و فعالیت‌ های هسته‌ ای خود را افزایش داد و تنش‌ ها از زمان جنگ ۱۲ روزه بین ایران و اسرائیل در ماه ژوئن بالا گرفت. این جنگ همچنین مذاکرات هسته‌ ای تهران با ایالات متحده را از مسیر خود خارج کرد و باعث شد ایران همکاری با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را به حالت تعلیق درآورد و بازرسان این نهاد سازمان ملل مستقر در وین اندکی پس از آن کشور را ترک کردند.

ترامپ در دوره قبلی خود تلاش کرد تا بند بازگشت تحریم‌ ها را در سال ۲۰۲۰ فعال کند، اما به دلیل خروج یکجانبه این کشور دو سال قبل از آن، شکست خورد. در حالی که قدرت‌ های اروپایی سال‌ هاست تلاش‌ های مکرری را برای احیای توافق ۲۰۱۵ از طریق مذاکرات آغاز کرده‌ اند و گفته‌ اند که «دلایل قانونی روشنی» برای فعال کردن این بند دارند، ایران با آنها موافق نیست.

دیدگاه ها…

مرتضوی گفت: «تهران، هم ایالات متحده و هم به تبع آن اروپا را ناقض توافق ۲۰۱۵ می‌ داند، در حالی که ایران هنوز به مفاد آن پایبند بود.»

از دیدگاه ایران، «سه کشور اروپایی به طور غیررسمی با توقف تجارت با تهران برای جلوگیری از تحریم‌ های ایالات متحده، آن را رها کردند.»

علاوه بر این، ایران تهدید کرده است که در صورت فعال شدن «اسنپ بک»، از پیمان منع گسترش سلاح‌ های هسته‌ ای (NPT) خارج خواهد شد.

به طور مشخص، ژان نوئل بارو، وزیر امور خارجه فرانسه، گفت که سه کشور اروپایی «تحریم‌ های جهانی تسلیحات، تجهیزات هسته‌ ای و محدودیت‌ های بانکی که ۱۰ سال پیش برداشته شده بود» را دوباره اعمال خواهند کرد.

مرتضوی گفت که تحریم‌ های مجدد «تأثیر عمده‌ ای بر اقتصاد ایران نخواهد داشت، زیرا این کشور در حال حاضر جزو تحریم‌شده‌ترین کشور های جهان است».

اما تهران می‌ خواهد از چنین سناریویی که مشکلات آن را تشدید می‌ کند و آن را در صحنه بین‌المللی حتی بیشتر منزوی می‌ کند، اجتناب کند.

12 نکته کلیدی در مورد مکانیسم ماشه یا اسنپ بک

وانا (۱۶ ژوئیه) – اصطلاح «مکانیسم ماشه» اصطلاحی شناخته‌شده است که در متن رسمی برجام وجود ندارد، اما امکان بازگرداندن تحریم‌ های شورای امنیت سازمان ملل علیه ایران را ظرف تقریباً ۶۵ روز فراهم می‌ کند. ادامه این مقاله ۱۲ نکته کلیدی در مورد فرآیند پیچیده حل اختلاف، مراحل فعال‌سازی ماشه و خطرات و فرصت‌ های آن را شرح می‌ دهد . فرآیندی که علی‌رغم خطراتش، اساساً آغاز مسیری مبتنی بر مذاکره است که می‌ تواند از طریق دیپلماسی مهار شود.

مورد اول

اصطلاح «مکانیسم ماشه» به صراحت در برجام نیامده است. اما به دلیل امکان متقابل بازگرداندن وضعیت قبل از توافق توسط هر یک از طرفین، به این عنوان به آن اشاره شده است. این مسئله به طور مستقیم به اسرائیل و بنیامین نتاهنیاهو باز نمی گردد.

مورد دوم

پس از خروج غیرقانونی ایالات متحده از برجام در سال ۲۰۱۸، ایران با تعلیق بخش‌ هایی از تعهدات خود – مانند غنی‌سازی اورانیوم تا ۶۰٪ (بسیار فراتر از حد ۳.۶۷٪ برجام) و عبور از سقف ذخایر اورانیوم، که به حدود ۴۰۸ کیلوگرم رسید – عملاً این سازوکار را فعال کرد.

مورد سوم

امضاکنندگان اروپایی برجام، بدون احتساب اعمال مجدد تحریم‌ های یکجانبه ایالات متحده، که پایبندی اروپا را عملاً غیرممکن کرده بود، اعلام کردند که ایران این توافق را نقض کرده است.

مورد چهارم

کشور های اروپایی عمداً از فعال کردن مکانیسم ماشه خودداری کردند و تا لحظات پایانی جدول زمانی برجام منتظر ماندند تا مزایای نظارتی این توافق را حفظ کنند. اکنون، پس از بمباران سایت‌ های هسته‌ ای ایران و خروج بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، آنها تهدید می‌ کنند که با وجود از دست دادن تمام قابلیت‌ های نظارتی مؤثر، از مکانیسم ماشه استفاده خواهند کرد. این مکانیسم در مواد ۳۶ و ۳۷ برجام با عنوان مکانیسم حل اختلاف گنجانده شده است.

مورد پنجم

طبق این مکانیسم، هر یک از طرفین – از جمله ایران یا گروه ۵+۱ – می‌ توانند نقض احتمالی را به کمیسیون مشترک برجام ارجاع دهند. این ارجاع اولین گام رسمی برای آغاز فرآیند ماشه است، اما پایان راه نیست.

مورد ششم

باید یک فرآیند حل اختلاف دنبال شود. کمیسیون مشترک ۱۵ روز فرصت دارد تا موضوع را حل کند که با اجماع قابل تمدید است. در صورت عدم حل، موضوع می‌ تواند به وزرای امور خارجه طرف‌ های برجام ارجاع داده شود.

مورد هفتم

سپس وزرای امور خارجه 15 روز فرصت دارند تا اختلاف را حل و فصل کنند. به طور جایگزین، یا به طور موازی، موضوع می‌ تواند به یک “هیئت مشورتی” غیر الزام‌آور متشکل از یک نماینده از هر طرف اختلاف و یک عضو بی‌طرف سوم، آن هم با یک بازه زمانی 15 روزه، ارجاع شود.

مورد هشتم

سپس کمیسیون مشترک 5 روز فرصت دارد تا توصیه هیئت را بررسی کرده و برای رسیدن به یک قطعنامه تلاش کند (که کل فرآیند را به 35 روز می‌ رساند). اگر هیچ قطعنامه‌ ای حاصل نشود، شاکی (یا شاکیان) می‌ توانند وضعیت را به عنوان موردی از عدم پایبندی قابل توجه اعلام کنند.

مورد نهم

در این مرحله، دو گزینه وجود دارد:

اول، طرف آغازگر می‌ تواند تصمیم بگیرد که بخشی یا تمام تعهدات برجامی خود را به حالت تعلیق درآورد. این گزینه برای کشور های اروپایی کمتر محتمل است، زیرا آنها قبلاً با همسویی با تحریم‌ های ایالات متحده، بسیاری از تعهدات خود را متوقف کرده‌ اند.

دوم، آنها ممکن است این موضوع را به عنوان موردی از عدم پایبندی قابل توجه ایران به شورای امنیت سازمان ملل گزارش دهند.

مورد دهم

چنین گزارشی باید شامل شواهدی مبنی بر پیروی از روند حل اختلاف برجام با حسن نیت باشد. سپس شورای امنیت وارد مرحله نهایی مکانیسم ماشه می‌ شود.

مورد یازدهم

شورای امنیت 30 روز فرصت دارد تا در مورد قطعنامه‌ ای برای ادامه لغو تحریم‌ ها علیه ایران رأی دهد. اعضای دائم می‌ توانند این قطعنامه را وتو کنند – و احتمالاً این کار را خواهند کرد. با این حال، در تئوری، ممکن است برای حفظ تعامل شورای امنیت در برجام، با ایران در مورد ادامه کوتاه مدت مذاکراتی انجام شود.

مورد دوازدهم

اگر ظرف ۳۰ روز قطعنامه‌ ای تصویب نشود، تمام تحریم‌ های قبلی شورای امنیت (در مجموع پنج تحریم) به طور خودکار بازگردانده می‌ شوند – مگر اینکه شورا تصمیم دیگری بگیرد. طبق برجام، ایران در آن صورت خود را دیگر ملزم به هیچ یک از تعهدات خود ذیل این توافق نمی‌ داند و عملاً همه طرف‌ ها به سناریوی قبل از برجام و مکانیسم ماشه باز می‌ گردند.

نتیجه

در پایان، در حالی که ایران باید تمام تلاش‌ های دیپلماتیک خود را برای جلوگیری از فعال شدن مکانیسم ماشه به کار گیرد، مهم است که بدانیم خود این مکانیسم، یک بازه زمانی ۶۵ روزه سیاسی و حقوقی برای دیپلماسی ایجاد می‌ کند.

در این مدت، ایران می‌ تواند با چین و روسیه تعامل کند و مذاکرات پشت پرده با ایالات متحده را دنبال کند تا ابتکاراتی را بررسی کند که اثر مورد نظر این مکانیسم را تضعیف کند. این ابتکارات ممکن است شامل استدلال‌ های فنی-حقوقی در مورد عدم کاربرد برخی از مفاد برجام به دلیل بمباران تأسیسات هسته‌ ای، محدود کردن دامنه غنی‌سازی برای تأمین نیاز های داخلی یا حتی تعلیق موقت غنی‌سازی به عنوان راهی برای خروج از بن‌بست فعلی باشد. همه این پیشنهاد ها شایسته بررسی جدی هستند.